In februari 2015 wankelde V&D. Er dreigde massa-ontslag en leegstand van iconische panden. Een financiële injectie van 60 miljoen euro en een verruiming van de kredietfaciliteiten door de banken zorgden voor uitstel van executie. Retail is definitief in transitie, schreef ING in een onlangs verschenen rapport. Maar de bank constateert ook dat retailers zich niet of in geringe mate gevoelig achten voor baanbrekende innovaties. Zijn de lessen dan nog niet geleerd?
In mei presenteerde V&D zijn reddingsplan. De enthousiaste CEO John van der Ent beschreef ten overstaan van een klein groepje verslaggevers hoe de parterre van drie nieuwe conceptwinkels moest fungeren als een soort fysieke homepage. ‘We kunnen niet iedere minuut iets nieuws brengen, zoals op het web, maar we gaan wel zoveel mogelijk nieuws presenteren, minimaal eens in de twee weken.’
De oude formule had weinig vernieuwing, erkende Van der Ent. De business was inkoopgestuurd, niet op de vraag gericht. ‘De detailhandel ondergaat een nieuwe revolutie. Nederland winkelt minder, maar weet V&D nog wel te vinden.’
Het bedrijf is er nog lang niet. Volgens RTL Z koerst het warenhuis dit jaar opnieuw af op een verlies van tientallen miljoenen. Al kan het nog erger. Vandaag maakte schoenenreus Macintosh bekend dat het surseance van betaling heeft aangevraagd. als gevolg van hoge schulden en inzakkende verkopen.
Het is met dit soort berichten moeilijk voor te stellen, maar heel langzaam gaat het weer wat beter met de retail. Het aantal faillissementen bereikte in november het laagste aantal sinds het uitbreken van de economische crisis.
De omzet in de detailhandel heeft volgens ING de stijgende lijn in ieder geval te pakken. De winkelvloer blijft belangrijk, als plaats van aankoop maar ook als plek waar veel consumenten inspiratie opdoen.
En langzamerhand keren oude vertrouwde formules terug: Free Record Shop, tegenwoordig onderdeel van Boekenvoordeel, heropende in november zijn webshop. Halfords, dat najaar 2014 failliet ging, maakte een dezer dagen een doorstart gemaakt met ruim vijftig fysieke vestigingen en een nieuwe webwinkel. Computerwinkelketen Paradigit kondigde na een sluiting van zijn fysieke winkels toch weer twintig tot 35 vestigingen aan, maar dit keer in een shop in shop-formule bij V&D.
Toch was 2015 nog altijd een bijzonder zwaar jaar voor de retail. Blokker kondigde een drastische ombouwoperatie aan en zette ruim 400 mensen op straat, maar het bleef rommelen in de top, waarbij de commercieel directeur Jack Peters wegens verschil van inzicht vertrok en werd vervangen door Rob Heesen van HEMA. Ook een keten die in het afgelopen boekjaar tot nu toe 70 miljoen euro verlies leed.
Het volgende drama diende zich in april aan, toen de Etam Groep in de problemen raakte. De keten ging de prijzenslag aan met andere spelers in het lage prijssegment, waaronder Wehkamp, Zalando en Primark. ‘Aanhaken bij populaire websites als Wehkamp en Zalando moet ongetwijfeld verbazing hebben gewekt bij deze partijen,’ schreef Cor Molenaar, buitengewoon hoogleraar aan de Rotterdam School of Management (RSM). Flinterdunne marges, optimale kostenbeheersing en hoge omloopsnelheden vraagt volgens Molenaar om onverschrokken ondernemerschap dat tijdig inspeelt op het veranderende klantgedrag.
BAS Group, waaronder de ketens iCentre, Dixons en MyCom vallen, vroeg uitstel van betaling aan om uiteindelijk onder een nieuwe eigenaar door te starten met aanzienlijk minder winkels. Marco Heestermans, ex-directeur retail van BAS Group, uitte forse kritiek op het beleid van de zittende interim-directie die grotendeels door de banken werd aangestuurd. ‘De strategie van een dinosaurus’, oordeelde Heesterans. Alle vernieuwing, ook online, was stopgezet.
FAME, de platenzaak die met veel tamtam werd heropend, moest door Media Markt Amsterdam worden gered. De speciaalzaak had volop ingezet op beleving, maar er valt moeilijk op te boksen tegen all-you-can-eat diensten als Spotify.
Vernieuwing in de retail is dus zo makkelijk nog niet. Toch lijkt een groot deel van de retail er überhaupt nog niet klaar voor. Uit een enquête onder zo’n 100 non-food retailers over technologische innovatie blijkt dat slechts 30 procent het eens is met de stelling dat technologische vernieuwing nu sneller gaat dan vijf jaar geleden.
Opvallend is daarnaast dat ruim zestig procent de sector niet of in geringe mate gevoelig acht voor baanbrekende innovaties. Men ziet de non-food retail voornamelijk als volger bij technologische innovatie. Ook met betrekking tot de eigen onderneming zien de retailers zichzelf voornamelijk als volger of achterblijver.
En toch zijn er retailformules die zonder digitale component kunnen. Discountketen Action gaat zo goed dat het zijn eerste winkel in Oostenrijk opent. De retailer realiseerde een omzet van 1,5 miljard euro en opende 108 nieuwe winkels. Aan online verkoop doet men niet, wat trekt is het verrassende en uiteraard goedkope aanbod dat wekelijks wordt ververst. Ook Lidl weert met zijn dagelijks wisselende graaibakken aanhoudend de nieuwsgierigheid te prikkelen.
Supermarkten lijken als al helemaal immuun voor de digitale concurrentie. De omzet blijft maar stijgen. Open op zondag, open tijdens kerst, de branche lijkt goed in te spelen op veranderende behoeftes van de consument.
Toch bereiden de supers zich wel degelijk voor op de toekomst. In het afgelopen jaar investeerden de grote supermarktketens, met name Jumbo, al fors in ophaalpunten. Vanaf volgende maand gaat Jumbo online bestellingen thuisbezorgen bij zijn klanten. Van een digitale revolutie is echter nog geen sprake. Op dit moment laat slechts 2 procent van de mensen hun boodschappen thuisbezorgen. De verwachting is dat dit hooguit 5 procent wordt.
Pas in september diende zich een eerste challenger aan. Het onafhankelijke Picnic begon (samen met Boni) in Amersfoort met gratis bezorgen tegen de laagste prijs, volgend jaar komen daar grotere steden bij. De grote ketens liggen er vooralsnog niet wakker van. Die worden alleen maar groter, en digitaler.
Ahold kondigde in juni een megafusie met zijn Belgische concurrent Delhaize aan. En haalt daarmee een digitale pionier in huis. Het is de eerste voedingsdistributeur in België die Beacon-technologie naar de supermarkt heeft gehaald. In 2014 begon Delhaize België ook met betalingen via smartphone.
Syndy, een platform om online productgegevens beschikbaar te maken, ziet in zijn afgelopen jaar verschenen rapport over de online boodschappenmarkt een aantal belangrijke verschuivingen: omnichannel maakt nu al een einde aan alle beperkingen die retail nu nog kent, zoals sluitingstijden. Ook het mobiele kanaal wordt belangrijker, nu al één op de vijf consumenten online boodschappen met zijn smartphone bestelt. Supermarkten lijken er klaar voor. Nu de consument nog.
Emerce blikt terug en kijkt vooruit in de serie Rewind